Czym jest rodzinne postępowanie informacyjne? Według projektodawcy, Ministerstwa Sprawiedliwości, ma przeciwdziałać przedwczesnemu i nieprzemyślanemu podejmowaniu decyzji o rozwodzie a jednocześnie pomóc małżonkom w podjęciu kluczowych decyzji związanych z opieką nad dziećmi.
Cele oraz reguły rodzinnego postępowania informacyjnego zostały określone poprzez dodanie art. 4361 – 4364 k.p.c. W projektowanym brzmieniu rodzinne postępowanie informacyjne przeprowadzane jest przed wniesieniem powództwa o rozwód lub separację, w przypadku małżonków mających małoletnie dzieci. Wyjątkiem od tej reguły jest sytuacja, w której małżonek, przed wniesieniem pozwu o rozwód lub o separację został prawomocnie skazany za umyślne przestępstwo popełnione na szkodę drugiego małżonka lub ich wspólnego małoletniego dziecka albo przedstawiono mu zarzuty w którejkolwiek z tych spraw – chyba, że małżonek pokrzywdzony tym przestępstwem wystąpi z wnioskiem o wszczęcie rodzinnego postępowania informacyjnego. Wyjątek ten wstrzymuje również trwające rodzinne postępowanie informacyjne, jeżeli okoliczność w nim opisana wystąpi w trakcie trwania postępowania. Postępowanie to jest wówczas umarzane.
Celem przedmiotowego postępowania jest pojednanie małżonków, a w przypadku braku takiej możliwości – wypracowanie ugody regulującej sposób wykonywania władzy rodzicielskiej, utrzymywanie kontaktów ze wspólnymi małoletnimi dziećmi oraz o alimentach na rzecz wspólnych małoletnich dzieci, chyba że już uprzednio ugodę taką wypracowali. Za zgodą stron, postępowanie to może obejmować również wypracowanie ugody w zakresie spornych kwestii dotyczących spraw majątkowych.
Zmiany te określają procedurę rodzinnego postępowania informacyjnego w następujących etapach:
- Złożenie wniosku o przeprowadzenie rodzinnego postępowania informacyjnego
Samo złożenie wniosku jest czynnością inicjującą rozpoczęcie rodzinnego postępowania informacyjnego. Należy zwrócić uwagę, że pozew o rozwód lub separację bez załączonego odpisu orzeczenia o umorzeniu rodzinnego postępowania informacyjnego, będzie traktowany jako dotknięty brakiem formalnym i podlegał będzie zwrotowi, gdy odpis ten nie zostanie w terminie dołączony.
Po złożenie takiego wniosku, sąd na posiedzeniu niejawnym zarządza:
- wezwanie stron do obowiązkowego udziału w posiedzeniu informacyjnym, które jest niezwłocznie przeprowadzane z udziałem mediatora wraz z przekazaniem pouczenia o społecznych i indywidualnych skutkach rozpadu małżeństwa,
- przeprowadzenie mediacji rodzinnej, wraz z wyznaczeniem mediatora z listy mediatorów prowadzonej w sądzie okręgowej, spełniającego kryteria określone w art. 436 § 4 k.p.c., któremu sąd zleca przeprowadzenie tejże mediacji (projekt zakłada jednocześnie możliwość wyboru mediatora przez strony).
- Posiedzenie informacyjne
Jest to pierwszy etap merytoryczny rodzinnego postępowania informacyjnego.
Będzie ono zorientowane na osiągnięcie celów określonych w projektowanym brzmieniu art. 4361§ 1 k.p.c. Czynności w tym postępowaniu będzie wykonywał sąd właściwy w sprawach o rozwód i o separację, bez udziału ławników, czego wymaga charakter tego postępowania.
W trakcie jego trwania, strony postępowania zostaną poinformowane i pouczone o:
- indywidualnych i społecznych skutkach rozpadu małżeństwa, w tym w szczególności dla nich i ich wspólnych małoletnich dzieci,
- działaniach, które strony powinny podjąć w celu zachowania trwałości małżeństwa lub zawarcia ugody, o której mowa w projektowanym art. 4361 § 1 k.p.c., czyli skorzystanie z mediacji, terapii lub innej formy wsparcia rodziny,
- skutkach prawomocnego skazania za umyślne przestępstwo popełnione na szkodę drugiego małżonka lub małoletniego dziecka stron albo postawienia zarzutów w którejkolwiek z tych spraw dla rodzinnego postępowania informacyjnego.
- Mediacja rodzinna
Jest to etap następujący po posiedzeniu informacyjnym. Trwa nie krócej niż miesiąc, licząc od dnia tego posiedzenia. Pierwsze posiedzenie mediacyjne może oczywiście odbyć się już w dniu posiedzenia informacyjnego. Na zgodny wniosek stron, mediacja rodzinna może zostać przedłużona na czas oznaczony, jednak nie dłuższy niż 6 miesięcy. Jak każda mediacja, również i przeprowadzana w rodzinnym postępowaniu informacyjnym, ma charakter dobrowolny. Na zasadach ogólnych, mediator po przeprowadzeniu mediacji, przedstawia sądowi protokół z jej przebiegu.
-Zakończenie rodzinnego postępowania informacyjnego
Sąd kończy rodzinne postępowanie informacyjne jeżeli:
- cofnięto wniosek o rodzinne postępowanie informacyjne,
- upłynął okres wyznaczony do przeprowadzenia mediacji rodzinnej,
- mediator przedstawił protokół z przebiegu mediacji wraz z ugodą, jeżeli została wypracowana,
- prawomocnie skazano jednego z małżonków za umyślne przestępstwo popełnione na szkodę drugiego małżonka lub małoletniego dziecka albo przedstawiono mu zarzuty w którejkolwiek z tych spraw, w tym, w toku rodzinnego postępowania informacyjnego,
- jeden z małżonków zmarł.
Podstawa prawna i źródło informacji:
Nazwa projektu: Ustawa o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw
Ministerstwo wiodące i ministerstwa współpracujące: Ministerstwo Sprawiedliwości
Data sporządzenia: 5.02.2019 r.
Nr w wykazie prac: UD392
