Często dziecko, które cierpi na depresję, jest traktowane przez otoczenie (rodziców, szkołę) jako leniwe, wiecznie niezadowolone czy smutne. Niektórzy nawet próbują bezskutecznie motywować dzieci i młodzież z depresją, mówiąc: „weź się w garść”, „otrząśnij się z tego”.
O dziecięcej depresji mówi się stosunkowo od niedawna, dotychczas chorobę tę diagnozowano tylko u ludzi dorosłych. U dzieci pozostawała ona niezauważana, ponieważ nikt nie pytał ich o to, co czują czy w jakim są nastroju. Dziś wiadomo, że dzieci podobnie jak dorośli doznają frustracji, rozczarowania, przeżywają smutek związany ze stratą w ich życiu, a te trudne uczucia nie są jedynie chwilowym pogorszeniem nastroju i dziecko z nich nie „wyrasta”. Różne sytuacje pozostawiają smutek czy obniżony nastrój, który nie mija przez długi czas (nawet kilka miesięcy) co może prowadzić do depresji. W przypadku zwykłego smutku pomaga miła niespodzianka, prezent, wspólne spędzanie czasu z rodzicami, pozytywna uwaga rodziny.
W przypadku depresji to nie wystarczy.
Depresja jest chorobą, która może zagrażać życiu. Jest to długotrwały, szkodliwy i poważny stan z nadmiernie obniżonym nastrojem oraz objawami psychicznymi, behawioralnymi i fizycznymi.
Objawy depresji – co powinno zaniepokoić rodziców i bliskich dziecka
Objawy depresji różnią się w zależności od etapu rozwojowego dziecka. Im jest ono młodsze, tym trudnej mu przekazać rodzicom lub opiekunom , co czuje. Warto więc obserwować zachowania dziecka i konsultować je z innymi opiekunami, np. w przedszkolu, aby nie przeoczyć niepokojących sygnałów.
Dzieci przedszkolne i wczesnoszkolne często skarżą się na różne dolegliwości somatyczne jak:
• bóle brzucha,
• bóle głowy,
• bóle nóg,
• brak apetytu,
• mimowolne moczenie się.
Możemy u nich też zaobserwować:
• apatię,
• zwiększoną drażliwość,
• brak zainteresowań czynnościami, np. zabawą, którą wcześniej lubiło,
• niechęć do współpracy,
• lęk separacyjny,
• brak zainteresowania lekcjami.
Objawy młodzieżowej depresji są nieco inne, a wiele zmian w zachowaniu dziecka jest przypisywanych okresowi dojrzewania. Młody człowiek przechodzi wówczas przemiany zarówno fizyczne, jak i psychiczne, co rodzina i znajomi komentują jako „trudny wiek”.
Jednak po wnikliwej obserwacji można wyróżnić kilka typowych symptomów depresji:
• smutek, przygnębienie, płaczliwość, łatwe wpadanie w złość lub rozpacz, co może demonstrować się wrogością w stosunku do otoczenia,
• zobojętnienie, apatia, utrata zdolności do przeżywania radości; młody człowiek przestaje cieszyć się wydarzeniami czy rzeczami, które wcześniej sprawiały mu radość,
• zaprzestanie aktywności, która wcześniej sprawiała satysfakcję np. zabawa, hobby, spotkania ze znajomymi; młodzież odmawia też chodzenia od szkoły, wychodzenia z domu, ze swojego pokoju, zaniedbuje higienę osobistą,
• wycofanie się z życia towarzyskiego,
• nadmierna reakcja na krytykę, drażliwość czy złość, nawet kiedy rodzic zwróci uwagę w bardzo delikatny sposób i w bardzo błahej sprawie,
• depresyjne myślenie, które wyraża się w słowach „wszystko jest bez sensu”, „jestem beznadziejny”, „nikt mnie nie lubi”, „i tak mi się nie uda” itp. ,
• nieuzasadnione uczucie lęku – „sam nie wiem czego się boję”,
• podejmowanie impulsywnych, nieprzemyślanych działań, aby złagodzić lęk, napięcie i smutek, np. picie alkoholu, zażywanie narkotyków,
• działania autodestrukcyjne – samookaleczanie się np. cięcie ciała ostrym narzędziem, przypalanie ciała zapalniczką czy papierosem, gryzienie się, drapanie aż do krwi; rozmyślne zadawanie sobie bólu,
• myśli rezygnacyjne – „życie jest beznadziejne”, „po co ja żyję”, „lepiej by było, gdybym umarła”,
• myśli samobójcze – rozmyślanie i fantazjowanie na temat własnej śmierci, planowanie jej, a w skrajnych przypadkach dokonanie samobójstwa.
Mając do czynienia z młodym człowiekiem z depresją, możemy też zaobserwować wiele objawów niespecyficznych jak:
• zaburzenia koncentracji i trudności z zapamiętaniem, które powodują trudności w nauce, pogorszenie wyników edukacyjnych, opuszczanie lekcji.
• pobudzenie psychoruchowe – w wyniku przeżywanego lęku i napięcia dziecko wykonuje wiele bezsensownych ruchów np. skubie ubranie, zaciera ręce itp.
• podejmowanie niektórych aktywności w nadmiarze, jak oglądanie TV czy granie w gry.
• zwiększenie lub zmniejszenie apetytu.
• problemy ze snem – trudności z zasypianiem, wybudzenia w nocy, budzenie się wcześnie rano, nadmierna senność.
Depresja to choroba przewlekła, nawracająca i zagrażająca życiu. Jej leczenie trwa długo, a psychoterapia jest często wzmacniania farmakoterapią. Po pierwszym epizodzie depresji istnieje poważne ryzyko pojawienia się kolejnego. Pomoc dziecku zaczyna się od zrozumienia i uznania jego choroby jako poważnego stanu.
